Nhận diện gốc tự do trong cơ thể

Trong kết cấu nhỏ bé của tế bào, có sự tồn tại của những phân tử với chỉ một electron đơn lẻ (điện tử độc thân) – phân tử đó được gọi là gốc tự do.
Bình thường, các phân tử luôn đạt được sự cân bằng nhờ sự trung hòa các thành phần điện tích. Với sự hiện diện của chỉ một điện tử độc thân, gốc tự do luôn ở trong trạng thái không cân bằng, bất ổn và dễ dàng tạo ra các phản ứng hóa học. 
Hãy tưởng tượng, gốc tự do như một chiến binh háo chiến, luôn tìm cách chiếm đoạt điện tử từ các phân tử lân cận để rồi lại tạo ra một chuỗi những gốc tự do mới. Sự tăng số lượng của các “chiến binh gốc tự do” này sẽkhiến cho các hoạt động bình thường của tế bào bị rối loạn. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy mà chúng ta sẽ dần khám phá sau đây.

Gốc tự do được tạo thành từ đâu?

Hoạt động Hô hấp tế bào và bốn loại gốc tự do được tạo thành

Quá trình hô hấp của tế bào được diễn ra tại ty thể được xem như hoạt động tối quan trọng để tạo ra năng lượng cho cơ thể sống. Cũng trong tiến trình này, gốc tự do superoxyl cũng được tạo thành.

Một phần superoxyl sẽ tự hủy và tạo thành oxy đơn bội rất có hại và làm gây sai lệch trong cấu trúc, ADN…

Bên cạnh đó, superoxyl sẽ bị loại bỏ nhờ enzyme superoxyl-dismutase (còn được gọi tắt là SOD), tạo thành khí oxy và H2O2. H2O2 sinh ra bởi phản ứng hủy superoxyt sẽ tác dụng với gốc tự do superoxyt và sinh ra gốc tự do hydroxyl, gốc này gây nguy hại hơn nhiều so với oxy đơn bội.

Vậy là, trong suốt quá trình hô hấp tế bào có sinh ra 4 chất độc hại là gốc tự do superoxyt, H2O2, gốc tự do oxy đơn bội, gốc tự do hydroxyl.

Với sự tồn tại cùng lúc của bốn loại gốc tự do này sẽ làm phá sự cân bằng của hoạt động tế bào, làm cho quá trình lão hóa diễn ra âm thầm trong cơ thể.

Hệ lụy đến từ Tia bức xạ (các tia phát ra từ ti vi, máy vi tính, điện thoại di động, lưới điện cao thế…)

Hẳn là tia phóng xạ và bức xạ đã quá quen thuộc với nhiều người. Nhưng ít ai thực sự hiểu rằng các loại tia này có tác động thúc đẩy quá trình sản sinh gốc tự do.
Khi diễn ra sự tiếp xúc giữa tia phóng xạ, bức xạ và cơ thể, các loại tia này sẽ nhanh chóng bẻ gãy các phân tử nước có trong tế bào. Chính vậy mà các gốc tự do được tạo thành.
Tuy nhiên khác với trong hô hấp tế bào, hiện tượng phóng xạ gốc tự do sinh ra ở bất kỳ đâu trong cơ thể nên gây ra hậu quả phức tạp hơn.

Hiện tượng thực bào – lợi hại song hành
Khi cơ thể phát hiện ra những vật lạ xâm nhập, các tín hiệu cảnh báo được truyền đi. Vật lạ nhanh chóng bị bao lại trong túi thực bào. Bên trong túi thực bào sản sinh ra rất nhiều gốc tự do để tiêu hóa vật lạ trong thời gian ngắn nhất.
“Trận chiến” này sẽ khiến các bạch cầu bị chết, gốc tự do được giải phóng và tạo ra các triệu chứng viêm tấy, xơ vữa…

Hiện tượng thiếu máu cục bộ – tưới máu lại và sự gia tăng mãnh liệt gốc tự do
Khi nghẽn mạch do huyết khối hay bất kì nguyên nhân nào khác, máu sẽ không thể nào vào được tới mô và gây nhồi máu, hoặc thiếu máu cục bộ. Hệ quả là gây ra tổn thương mô kèm theo tích lũy các hợp chất xanthin. 
Khi tưới máu lại, kéo theo sự tăng mãnh liệt các gốc tự do, gây ra tác hại còn lớn hơn gấp nhiều so với tổn thương mô khi nghẽn mạch.

Phát sinh gốc tự do từ các vật lạ, ô nhiễm môi trường (khói xe, khói từ nhà máy, bụi đường, chất thải từ các khu công nghiệp,…) và ô nhiễm thực phẩm (rau muống nhiễm chì, cá biển nhiễm thủy ngân, thức ăn nướng khét…).
Các tình trạng ô nhiễm môi trường, thực phẩm không an toàn… ngày càng diễn ra nghiêm trọng. Và đó cũng chính là nguyên nhân phát sinh gốc tự do. Các hóa chất không có nguồn gốc sinh học (như thuốc trừ sâu, diệt cỏ,…) khi vào cơ thể sẽ bị chuyển hóa, trong quá trình chuyển hóa sẽ sinh ra những gốc tự do.

Tia tử ngoại và phơi nắng không đúng cách
Nắng cũng là một yếu tố gây hại. Các tia tử ngoại trong nắng (cao nhất là vào buổi trưa) sẽ phản ứng với các sắc tố ngoài da, tạo ra gốc tự do oxy đơn bội và các u hắc tố.

Nguyên nhân khác
Có những nguyên nhân thường không được chú ý đến như stress, bị đụng giập, thâm tím… Các tình trạng này sẽ tạo điều kiện khiến các gốc tự do tăng mạnh.

http://suckhoetunhien.com/